Stal bez najmniejszej wątpliwości jest jednym z filarów współczesnego przemysłu i budownictwa – to z niej wytwarza się niezliczoną wręcz ilość różnego rodzaju elementów i komponentów konstrukcji wszelkiego rodzaju. Ale stal stali nierówna – wyróżnić możemy dziesiątki gatunków stopów, z których każdy wyróżnia się na tle pozostałych swoim składem i właściwościami. Wobec niektórych używa się terminu „stal jakościowa”. Co to znaczy?
Stal jakościowa – czyli jaka?
W metalurgii i przemyśle używa się różnych nazw do określenia całych grup materiałów – „stal jakościowa” jest jedną z nich. Nazywane są w ten sposób różne gatunki stali, które ze względu na swoje parametry, takie jak podwyższona trwałość, dobra spawalność czy wysoka odporność na czynniki chemiczne znajdują zastosowanie w pewnych ściśle określonych celach. Innym słowy: stal jakościowa to każda stal, która ze względu na swoje właściwości może być wykorzystana do wytwarzania danego produktu. Dlatego też wśród stali jakościowej znaleźć możemy między innymi stale konstrukcyjne, narzędziowe, kotłowe i nierdzewne – każda z nich spisze się dobrze w innym zadaniu.
Stal nierdzewna
Żelazo, które jest jednym z dwóch głównych składników każdego stopu stali, to metal ulegający utlenianiu – w kontakcie z tlenem zawartym w powietrzu stopniowo koroduje, co pociąga za sobą osłabienie jego struktury. Problem ten dotyczy również dużej części stopów stali, które w związku z tym, aby zachować ich trwałość i wytrzymałość, muszą być zabezpieczane odpowiednimi powłokami. Wyjątek stanowi tutaj stal nierdzewna, która dzięki dodatkowi chromu wykazuje odporność na korozję – nawet w wilgotnym lub kwaśnym środowisku. Stal nierdzewna znajduje bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle. Na potrzeby gospodarstw domowych wytwarza się z niej naczynia i sztućce, a także elementy wyposażenia, np. armaturę. Używana jest również w produkcji narzędzi chirurgicznych, elementów instalacji przemysłowych i pojazdów. Dodatek chromu nadaje stali estetyczny połysk, stąd też jest ona chętnie wykorzystywana również w produkcji elementów konstrukcyjnych o walorach dekoracyjnych, np. balustrad.
Stal kotłowa
Wbrew nazwie, stale tego typu stosowane są nie tylko w budowaniu kotłów, ale również wszelkiego rodzaju innych urządzeń instalacji, które pracują w warunkach podwyższonej temperatury. To właśnie wysoka odporność na temperatury jest ich główną cechą – wynika ona z obecności w składzie stopu dodatku pierwiastków takich jak chrom, molibden oraz wanad w różnych proporcjach. Stosowana jest bardzo powszechnie w branży energetycznej, wykonuje się z niej między innymi:
- wymienniki ciepła,
- zbiorniki ciśnieniowa,
- rury,
- kolektory pary
- śruby, nakrętki i nity
- armaturę, rozdzielacze
I wiele innych.
Stal narzędziowa
Jej przeznaczeniem jest, jak łatwo wywnioskować z nazwy, produkcja różnego rodzaju narzędzi, które wykorzystywane są w obróbce innych materiałów, np. metali czy tworzyw sztucznych. Stale narzędziowe charakteryzują się przede wszystkim bardzo wysoką trwałością i wytrzymałością – są odporne na odkształcanie, ścieranie, świetnie radzą sobie również z pracą w warunkach podwyższonej temperatury. Właściwości stali narzędziowej są przede wszystkim wynikiem podwyższonej zawartości węgla. Wśród stali narzędziowych wyróżnia się między innymi stal szybkotnącą – to właśnie z niej wytwarza się frezy, wiertła czy noże tokarskie przeznaczone do precyzyjnej, wysokowydajnej obróbki.
Stale konstrukcyjne
Do tej grupy zaliczają się między innymi stale do nawęglania, stal sprężynowa, automatowa czy łożyskowa. Wszystkie odznaczają się takimi cechami jak wysoka wytrzymałość i zdolność do przenoszenia naprężeń, a także udarność i ciągliwość. Dzięki temu znajdują one zastosowanie jako materiał do produkcji elementów konstrukcyjnych budynków czy maszyn. Swoje właściwości stal konstrukcyjna zawdzięcza przede wszystkim stosunkowo niskiej zawartości węgla – we wszystkich stopach wynosi ona nie więcej niż 2%. Dzięki temu stal nie jest krucha i nie pęka pod wpływem obciążenia.